Lęk zna każdy z nas. To ten znajomy ścisk w żołądku przed ważnym spotkaniem, przyspieszone bicie serca, gdy czekamy na wynik badania albo napięcie, które towarzyszy decyzjom zmieniającym życie. I dobrze! Lęk jest naturalnym mechanizmem, który przez tysiące lat chronił nas przed zagrożeniem. Problem pojawia się wtedy, gdy zamiast być naszym strażnikiem, staje się więzieniem.
Czym są zaburzenia lękowe?
Zaburzenia lękowe to najczęściej występujące problemy zdrowia psychicznego na świecie. WHO szacuje, że cierpi na nie nawet 1 na 14 osób! To trochę tak, jakby ktoś w Twoim najbliższym otoczeniu – sąsiad, koleżanka z pracy, brat – codziennie mierzył się z niepokojem, który nie chce odpuścić.
W przeciwieństwie do zwykłego, adaptacyjnego lęku, zaburzenia lękowe są przewlekłe, nasilone i nieproporcjonalne do sytuacji. Mogą paraliżować codzienne życie, powodować cierpienie, wycofanie się z relacji, pracy, hobby. A co najważniejsze – to nie jest „kwestia charakteru” ani „przesadzanie”. To realna trudność, z którą można (i warto!) pracować.
Rodzaje zaburzeń lękowych – o czym mówimy, gdy mówimy o lęku?
Zaburzenia lękowe to szerokie pojęcie. Mogą być to:
1. Zespół lęku uogólnionego (GAD) – ciągłe zamartwianie się „na zapas”. Osoba z GAD żyje w trybie „co jeśli?”, a napięcie często nie znika nawet wtedy, gdy wszystko idzie dobrze.
2. Fobie specyficzne – intensywny lęk przed określonymi sytuacjami lub obiektami, np. pająkami, lataniem samolotem, zastrzykami. Problemem nie jest strach sam w sobie, ale jego siła i konsekwencje (np. unikanie podróży, badań lekarskich).
3. Fobia społeczna (lęk społeczny) – silny lęk przed oceną innych, często skutkujący wycofaniem z życia społecznego. Każda rozmowa, spotkanie, prezentacja mogą być źródłem ogromnego napięcia.
4. Zespół lęku napadowego (ataki paniki) – nagłe, intensywne napady lęku, którym towarzyszą objawy fizyczne, np. duszność, kołatanie serca, uczucie „odrealnienia” czy lęk przed śmiercią.
5. Agorafobia – lęk przed miejscami lub sytuacjami, z których trudno się wydostać albo w których trudno o pomoc. Często wiąże się z unikaniem przestrzeni publicznych.
Objawy lęku są zarówno fizyczne jak i psychiczne, pojawiają się zmiany w naszym zachowaniu, objawy ataku paniki. Jeśli doświadczasz nagłego intensywnego lęku i strachu, może to być objaw ataku paniki. Inne objawy mogą obejmować przyspieszone bicie serca, uczucie omdlenia, zawroty głowy lub nawet oszołomienia. Doświadczać możemy również poczucia utraty kontroli, drżenia lub trzęsienia się, duszności lub bardzo szybkiego oddechu. Atak paniki trwa zwykle od 5 do 30 minut.
Jeśli zauważasz, że lęk wymknął się spod kontroli, trwa za długo, ciągle czujesz napięcie i wyczerpanie, bycie w nieustannej gotowości. Lęk ogranicza Twoje życie, zaczynasz unikać sytuacji, ludzi rezygnujesz ze swoich planów. Jeśli to czytasz i masz wrażenie, że opisuje Ciebie lub kogoś Ci bliskiego, to nie jesteś sam i przede wszystkim – to nie jest wyrok. Większość ludzi czasami odczuwa niepokój lub strach, ale jeśli wpływa to na Twoje życie, są rzeczy, które możesz wypróbować.
Zaburzenia lękowe można skutecznie leczyć, najlepiej działają dwie ścieżki – psychoterapia, w szczególności skuteczna jest terapia poznawczo behawioralna (CBT) i farmakoterapia. Ogromną rolę odgrywa też styl życia: sen, ruch, techniki relaksacyjne (np. oddechowe), mindfulness, ale również wsparcie bliskich. Nie próbuj robić wszystkiego na raz – wyznaczaj sobie małe cele, które możesz łatwo osiągnąć, nie skupiaj się na rzeczach, których nie możesz zmienić – skup swój czas i energię na tym, aby pomóc sobie poczuć się lepiej
Lęk, choć trudny, może stać się sygnałem, że warto coś zmienić. Może być impulsem do zatrzymania się, zadania sobie pytania: „czego się boję?” i „czego potrzebuję?”. Jeśli czujesz, że lęk przejmuje nad Tobą kontrolę, nie musisz walczyć z nim sam. Sięgnięcie po pomoc to oznaka siły, nie słabości.